9. Banholt

St. Gerlachuskerk
Neoclassicistische driebeukige Rooms-Katholieke kerk, van vier traveeën driezijdig gesloten koor en een brede zadeldaktoren. Mechanisch torenuurwerk, Jos van de Kerkhof, 1922, voorzien van elektrische opwinding. De kleine bijsacristie, links van het koor dateert uit 1905, de sacristie rechts is in 1965 toegevoegd. De biechtstoeluitbouw in het tweede travee aan de rechterzijbeuk werd in 1938 gerealiseerd. De gebrandschilderde ramen met scènes over het leven van St. Gerlachus zijn van de gebr. Den Rooijen (1911-’12). Het hoofdaltaar met tombe van wit marmer met tabernakel en expositiekroon in koper is van P.J.H. Beurskens (1926). Sjef Hutschemaekers maakte voor de kerk muurschilderingen en een kruisweg. Bij de schildering gebruikte hij lila-kleuren, de lievelingskleuren van zijn moeder. Ook beelden, kerkbanken en andere bruine tinten schilderde hij over in lila-kleuren en zo ontstond een harmonisch geheel.

Rond 1874 vormde Banholt een parochie met Mheer. In dat jaar werd de bouw van een nieuwe kerk in Mheer noodzakelijk. Op voorspraak van de toenmalige kasteelheer werd de nieuwbouw op dezelfde plaats bij het kasteel van Mheer gesitueerd en niet – zoals door de inwoners van Banholt bepleit – halverwege Banholt en Mheer. Uit protest werd toen door de inwoners in Banholt tussen 1874 en 1876 zelf een kerkje gebouwd. Men bakte zelf de lemen brikken, gewonnen op de Banneterheide. Er kwam ook geen architect aan te pas. De bouwkundige Jonkergouw uit Meerssen en aannemer Prevoo uit Margraten bouwden een kerk naar voorbeeld van de kerk van Berneau in België in een vereenvoudigde classicistische stijl. De eerste steen werd gelegd in 1874 door de grootste weldoener van de kerk: Hendrik Bastings. Na hem “sponsorden” veel andere dorpsgenoten. Maar de afscheiding van Mheer ging niet zonder slag of stoot. Bisschop, graaf en pastoor weigerden de kerk van Banholt te bedienen en er ontstond het ‘Banholter Schisma’, dat officieel duurde tot 1881. Van 1877 tot 1881 werden er geen missen gelezen en moest men zich behelpen met lekenbediening en de hulp van een oud-katholiek priester. In 1881 werd de kwestie door de inzet van de geestelijke uit Banholt bijgelegd en werd Banholt een zelfstandig rectoraat onder de parochie Mheer. Thans is het een zelfstandige parochie (Patroonheilige: H. Gerlachus). In 1922 werd een onopvallend klokkentorentje vervangen door de huidige bakstenen toren naar de plannen van Nic. Ramakers. In 1937 werd Banholt een parochie.