Tentoonstelling Kloosterbibliotheek Wittem

Sleutel naar de hemel

Tegenwoordig is de Noodkist van St. Servaas elke dag in de schatkamer van de St. Servaaskerk te bewonderen. Vroeger werd de kist maar een keer in de zeven jaar getoond. Deze lente kunnen bezoekers in de kloosterbibliotheek van Wittem de aantrekkingskracht van de kist buiten het zicht ervaren en meer over de legende van St. Servaas en de Noodkist te weten komen. Waarom was deze heilige zo belangrijk voor Maastricht, de keizer en duizenden pelgrims?

Al sinds de Middeleeuwen trekken pelgrims naar de Heiligdomsvaarten van Maastricht en Aken om de relieken te zien en zo mogelijk aan te raken. Blazend op pelgrimshoorns of het beeld van de relieken vattend in omhooggestoken pelgrimsspiegeltjes. De Noodkist van St. Servaas is het middelpunt van de ommegangen door Maastricht die ook dit jaar tijdens de Heiligdomsvaart plaatsvinden. In de Noodkist bevinden zich relieken van de beschermheilige van Maastricht, St. Servaas.

De tentoonstelling wordt op 20 mei 2018 om 14 uur geopend met een lezing van kunsthistoricus Fred Ahsmann. In zijn boek “Confusion and Order” (2017) verduidelijkt Ahsmann dat de beeltenissen op de noodkist van Sint-Servaas naar de apocalyps, het einde der tijden, verwijzen. Hij plaatst de kist in de oorspronkelijke opstelling, geflankeerd door portretten van zijn stichters, rijkskanseliers en veldheren van keizer Frederik I Barbarossa en tevens hoogproosten van Sint Servaas. Het rijke en programmatisch bijzondere hoogkoor van de Servaasbasiliek is een hoogtepunt uit de geschiedenis van Maastricht. Door de bijzondere positie van de rijksvrije kapittelkerk van Sint Servaas die in  de tweede helft van de twaalfde eeuw behoorde tot de brandpunten van Europese machtspolitiek.

Waar:               Kloosterbibliotheek Wittem (Wittemer Allee 32)
Tijd:                  Pinkstermaandag 21 mei, 2, 3, 10, 16, 17, 23, 24, 30 juni en 1 juli. Geopend van 13.30-16.30 uur.
Kosten:             vrijwillige bijdrage

Lezing Fred Ahsmann:

“Orde en Verwarring: De noodkist anders bekeken”

 

De presentatie bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt uitgelegd hoe het oorspronkelijke twaalfde-eeuwse altaarensemble van de Servaaskerk in zijn meest waarschijnlijke vorm was samengesteld. De samenhang van de Noodkist met het altaar, altaarretabel, zijgevels en gewelfschilderingen zal worden besproken. Tevens wordt ingegaan op de reconstructie van de monumentale schilderingen, die ooit de wanden en gewelven van het koor sierden. Deze reconstructie kon worden gemaakt op basis van het twaalfde-eeuwse handschrift “Hortus Deliciarum”. Dit handschrift was vervaardigd door Herrade van Landsberg, abdis van het klooster op de Hohenburg in de Elzas. Dit, verloren gegane, handschrift bevatte nauwgezette kopieën van de monumentale koorschilderingen van de Servaaskerk in Maastricht.

In het tweede gedeelte van de lezing wordt uitgelegd dat de iconografie van de afzonderlijke objecten en voorstellingen van het altaarensemble in feite een ‘Gesamtkunstwerk’ was, dat als één geheel ontworpen is. Uit-gelegd wordt hoe de voorstellingen van de schilderingen tegen het koorgewelf samenhingen met de in koperreliëf uitgevoerde voorstellingen op de Noodkist en de zijgevels. Deze samenhang wordt duidelijk door ze vanuit het perspectief van de twaalfde-eeuwse exegese te beschouwen. Daarnaast wordt ingegaan op het frappante gegeven, dat de uitgebeelde, iconografisch gezien unieke thematiek, zeer nauw in verband staat met de historische context van het Servaaskapittel, dat in deze periode verbonden was met de keizer van het Heilige Romeinse Rijk. Daarmee is het altaarensemble een manifestatie van keizerlijk ideologie, waarin St. Servaas een centrale plek innam.

Waar:               Kloosterbibliotheek Wittem (Wittemer Allee 32)
Tijd:                  20 mei 2018, 13.30 uur
Kosten:             gratis

Boven: het hoogaltaar van de St. Servaasbasiliek in de 13eeeuw volgens de reconstructie van Fred Ashmann in zijn boek Order and Confusion (Clavis, 2017), met het altaarretabel onder de gewelfschilderingen van de apsis en met daarin de Noodkist met de bijbehorende panelen. Reconstructie met 3D model Noodkist op het hoofdaltaar in het oostkoor van de Sint-Servaaskerk, Clavis Stichting Publicaties Middeleeuwse Kunst.