De website van Stichting Katholiek Erfgoed wordt in 2024 en 2025 omgebouwd tot een website voor katholieke (kerk) geschiedenis, kunst en sociale leer vanuit Nederlands perspectief. Tot de opening van de nieuwe website is de informatie op deze website bevroren.
Tentoonstelling in het Heiligdom St Gerlach:
Het leven en werken in kloosters; Ora et Labora.
27 april t/m 12 juni 2022
Deze bijzondere expositie over het leven en werken in kloosters is een kroniek van de opgravingen op het Landgoed St Gerlach, het vroegere adellijke vrouwenstift St. Gerlach. Er zijn restanten gevonden van een rijke historie van kloosterlingen die er geleefd en gewerkt hebben door de eeuwen heen. Van oorsprong een dubbelklooster, vriendengemeenschap op zoek naar God, die na verloop van tijd besloot volgens de regel van Norbertus, die gebaseerd is op de regel van Augustinus, te gaan leven. Weer later bleef alleen het vrouwenklooster over, dat zich ontwikkelde tot een stift voor adellijke dames, zogenaamde reguliere kanunnikessen. Voor het werk in het klooster werden eenvoudige kloosterzusters en werklieden aangenomen.
De tentoonstelling schenkt aandacht aan 15 beroepen uit het kloosterleven. Het pottenbakken, schoenen maken en stenen bakken (kloostermoppen), zijn hier nu al bewezen door de vondsten. Maar hoogstwaarschijnlijk werden hier en elders ook beroepen uitgeoefend als hosties bakken, edelsmeden, kunstsmeedwerk, slaan van munten en rekenen met rekenmunten, timmer- en houtsnijwerk, etsen, kruiden zoeken en medicijnen maken, spinnen en kleding naaien, kaarsen gieten, wijn maken en bier brouwen. En waarschijnlijk zelfs glas in loodramen maken en gebrandschilderd glas. Mogelijk zijn er nog meer beroepen op te noemen.
Een van de fraaiste artefacten, die bij de boven genoemde beroepen behoren, is wel een gerestaureerd voorraadvat van Elmpter aardewerk, uit de 12e of 13e eeuw, dus uit de periode kort nadat St. Gerlach hier leefde. De scherven van dit vat zijn gevonden tijdens het archeologisch onderzoek voorafgaande aan de restauratie van château St. Gerlach. De restauratie van dit voorraadvat is mede mogelijk gemaakt door de Heemkundevereniging Houthem-St. Gerlach. De restauratie heeft plaats gevonden bij restauratieatelier Restaura bij De Vondst in Heerlen, “het kloppend hart van archeologisch Limburg”.
Deze tentoonstelling is mogelijk gemaakt door de samenwerking van Archeologische vereniging Valkenburg aan de Geul, de vrijwilligers van Heiligdom St. Gerlach, de vrijwilligers van het open restauratieatelier en de heemkundevereniging Houthem-St. Gerlach.
Deze tentoonstelling is te bezichtigen van 27 april t/m 12 juni 2022
Op Heiligdomsvaart naar Maastricht
tentoonstelling oktober – november 2021
Sinds 1349 bezoeken pelgrims elke zeven jaar tijdens de Heiligdomsvaart de relieken van St. Servaas in Maastricht. De pelgrims kwamen in de Middeleeuwen van heinde en verre. De relieken werden vanaf een galerij van de Servaasbasiliek aan de pelgrims getoond, die op het Vrijthof verzameld waren. Het 15e-eeuwse blokboek van St. Servaas laat dat zien. Bij de toning luidden de kerkklokken en bliezen pelgrims op hun hoorns of probeerden ze met een spiegeltje een glimp van de relieken op te vangen.
Ook St. Gelach vertrok om heiligdommen te bezoeken. Hij wilde zo boete doen en antwoord krijgen op levensvragen. Hij belandde in Rome en Jeruzalem. Na zeven jaren boetedoening kreeg hij pauselijke toestemming om zich als kluizenaar in het heuvelland te vestigen. Na zijn terugkeer in het heuvelland ging hij dagelijks op heiligdomsvaart naar Aken of Maastricht om er Maria (Aken) en St. Servaas (Maastricht) te eren. Hij was daarmee de eerste bij naam bekende pelgrim die op heiligdomsvaart naar Maastricht en Aken ging.
Nog steeds bezoeken mensen graven van heiligen, zoals in Houthem (St. Gerlach) en Maastricht (St. Servaas) of bijzondere relieken (Aken), om boete te doen, troost te vinden, een antwoord te krijgen op levensvragen, een opening naar de hemel te zoeken en/of om God te danken voor al het goede in het leven en daarna. Deze tentoonstelling gaat over de Middeleeuwse en hedendaagse heiligdomsvaart van Maastricht. Te zien zijn o.a. foto’s van de laatste Heiligdomsvaart (2018) en de Noodkist en afbeeldingen op doek van het blokboek van St. Servaas. Dat blokboek is in de 15e eeuw gemaakt. Daarop is het leven van St. Servaas en de Heiligdomsvaart in de Middeleeuwen te zien.
Deze tentoonstelling kunt u gratis bezoeken elke dag van 10.00 tot 16.00 u (‘s-zondags vanaf 10.30 u) van 30 september t/m 29 november 2021. Het adres is Onderstestraat 1 te Houthem.
Katholieken in de bisdommen
Aken en Roermond in WO II
(1933-1945)
De tentoonstelling “Katholieken in de bisdommen Aken en Roermond in WO II (1933-1945)” die tot en met 4 september 2021 te zien is in het Heiligdom St. Gerlach (Onderstestraat 1, Houthem) gaat over keuzes die katholieken maakten in de Tweede Wereldoorlog (en de periode daarvoor). Ze werden tussen 1931 en 1945 geconfronteerd met een agressief en veelbelovend nationaalsocialisme dat een Nieuwe Mens wilde scheppen op basis van een nieuw heidendom en een veredeld Germaans ras. De katholieke kerk moest daarvoor wijken. Bleven de katholieken trouw aan hun bisschop en aan Christus? Bleven ze trouw aan de katholieke organisaties of lieten ze zich verleiden door de NSB en de NSDAP, die de nieuwe leer in Nederland en Duitsland verkondigden? Hielpen ze de vervolgden en slachtoffers van de nationaalsocialisten, waren ze onverschillig en keken ze weg of werden ze zelf daders? Portretten van pastoors, kapelaans, politici, soldaten en burgers geven in deze tentoonstelling en een bijbehorend boek antwoorden op deze vragen.
Lezing Edith Stein en lotgenoten
door Mgr. P. Hamans,
4 september 2021, 14-16 uur, De Holle Eik,
Baron de Selysstraat 4, Houthem
Op 4 september 2021 houdt mgr. P. Hamans ter gelegenheid van de tentoonstelling “Katholieken in de bisdommen Aken en Roermond in WO II (1933-1945)” de jaarlijkse Gerlachuslezing in De Holle Eik te Houthem. De lezing heeft als onderwerp Edith Stein en lotgenoten. De lezing begint om 14 uur en eindigt om 16 uur. Mgr Hamans zal de deportatie van de katholieke joden in augustus 1942 behandelen, waaronder Edith Stein, die in het Karmelitessenklooster in Echt werd opgepakt, en Aloysia Löwenfels, die uit klooster van de Arme Dienstmaagden van Jezus Christus in Geleen werd afgevoerd. Na afloop kan worden aangesloten bij een rondleiding met gids door de tentoonstelling.
Programma:
Lezing
14.05 – 14.45 uur lezing mgr P. Hamans – deel 1
15.00 – 15.20 uur lezing mgr P. Hamans – deel 2
15.20 – 15.30 uur Vragen
15.35 – 16.00 uur Toelichting op tentoonstelling Katholieken in de bisdommen Aken en Roermond
in WO II (1933-1945) door Maurice Essers
Rondleiding
16.00 – 16.25 uur Rondleiding door de tentoonstelling
Tentoonstelling en Pelgrimsroutes
675 jaar Mirakel van Amsterdam
Op 10 oktober 2020 opent de tentoonstelling 675 jaar Mirakel in de Koepelkathedraal in Haarlem en in de Stompe Toren in Spaarnwoude. De tentoonstelling loopt in de Koepelkathedraal (het museum van de Nieuwe Bavo) tot en met november.
TENTOONSTELLING 675 JAAR MIRAKEL VAN AMSTERDAM
De tentoonstelling in de Koepelkathedraal vertelt aan de hand van objecten, borden en Mirakelboekjes en andere documenten de geschiedenis van het Mirakel van Amsterdam. De tentoonstelling in de Stompe Toren richt zich op de Stille Omgang.
Wanneer? Van 10 oktober 2020 tot 1 april 2021
Waar ? Koepelkathedraal (Leidsevaart 146 Haarlem)
Maandag t/m zondag: 12.00 tot 16.00 uur
Wanneer? Van 10 oktober 2020 tot 29 november 2020
Waar ? Stompe Toren (Kerkweg 26, Spaarnwoude)
Alleen op zaterdag van 12.00 tot 16.00 uur
MIRAKELROUTES NAAR DE HEILIGE STEDE IN AMSTERDAM
In de 15e en 16e eeuw werd in Amsterdam, Haarlem en Leiden jaarlijks op de dinsdag na het feest van de H. Gregorius (12 maart) vanaf het stadhuis afgekondigd dat de volgende dag de Mirakelprocessie door Amsterdam zou trekken. Klokgelui riep Amsterdammers op om hun huizen te versieren en rustaltaren voor de processie op te richten. In Haarlem, Leiden en elders maakten pelgrims zich op om naar Amsterdam te trekken. Na een tocht over dijken en water bereikten ze in Sloten of Amstelveen de Heiligeweg waarover zij de laatste kilometers naar Amsterdam liepen. Daar namen ze de volgende dag deel aan de Sacramentsprocessie en bezochten zij in de Kalverstraat de Heilige Stede, waar 15 maart 1345 het Sacramentswonder van Amsterdam (Heilig Mirakel) had plaatsgevonden.
Ter gelegenheid van het 675-jarig jubileum van het Heilig Mirakel van Amsterdam worden door het Gezelschap van de Stille Omgang te Amsterdam zeven oude pelgrimsroutes naar de Heilige Stede in ere hersteld. Er kan op diverse plaatsen speciaal worden stilgestaan bij de Coronatijd. Bij het passeren van oude banpalen wordt het gebied van Amsterdam betreden om over de Heiligeweg in stilte de laatste kilometers te lopen. De routes eindigen in de Begijnhofkapel van het Amsterdamse Begijnhof.
Voettocht naar de Heilige Stede / Begijnhof
ROUTE 1: Assendelft – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 4-5 uur 12 kilometer
ROUTE 2: Monnickendam – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 4-5 uur 18 kilometer
ROUTE 3: Diemen – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd ongeveer 2 uur 7,5 kilometer
ROUTE 4: Abcoude/Duivendrecht – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 2 uur 14/7,5 kilometer
ROUTE 5: Ouderkerk aan den Amstel – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 3 uur 12 kilometer
ROUTE 6: Bovenkerk – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 3 uur 12 kilometer
ROUTE 7: Haarlemmerliede – Begijnhof Amsterdam
Wandeltijd: ongeveer 4-5 uur 20 kilometer
12 juli 2020: opening van de tentoonstelling Kanunnik(ess)en in het heuvelland
In het Heiligdom St. Gerlach aan de Onderstestraat 1 in Houthem-St.Gerlach is op 12 juli 2020 de tentoonstelling Kanunnik(ess)en in het heuvelland geopend over de kloosters St. Gerlach, Rolduc, Sinnich en Hoogcruts. De tentoonstelling doet uitgebreid verslag van de geschiedenis van deze vier kloosters van reguliere kanunnik(ess)en vanaf de stichting tot en met de opheffing in 1786 (St. Gerlach) en 1796 (Rolduc, Sinnich en Hoogcruts). Doordat deze kloosters onder het gezag van de Spaanse (en later Oostenrijkse) Nederlanden vielen bleven zij gedurende de reformatie bestaan. Daardor hebben zij een geschiedenis die voor Nederland vrijwel uniek is. De tentoonstelling laat zien wat de culturele en economische betekenis van de kloosters was, hun waarde voor het katholicisme en wat hun banden waren met de lokale bevolking en machthebbers. Ook wordt informatie gegeven over hun bewoners, hun devoties en schatkamers. Bij de tentoonstelling hoort het boek “Kanunnik(ess)en in het heuvelland”, dat in St. Gerlach verkrijgbaar is, en een schilderachtige autoroute langs de kloosters, hun parochies en hun pachthoeves.
Opgeschort: tentoonstelling over Kerk en Oorlog: katholieken in de bisdommen Aken en Roermond in WO II
Vanwege het faillissement van de exploitant van het hotel, de kruisgang en de brasserie van Rolduc wordt de tentoonstelling over katholieken in de bisdommen Aken en Roermond in WO II uitgesteld tot 2021, wanneer de Heiligdomsvaart naar Aken plaatsvindt. Wel zal dit jaar nog de bijbehorende bundel verschijnen met portretten van 40 katholieken in deze beide bisdommen in WO II.
ADRIANUS VI LEZING 2019
KERK EN OORLOG
| 13.30 uur | Inloop | |
| 14 uur | Opening | |
| 14.15 uur | Kerk in Wereldoorlog II
Mgr. dr. P. (Paul) Hamans docent Kerkgeschiedenis aan Grootseminaries Rolduc en Tiltenberg |
De leiding van de Nederlandse Katholieke Kerk in de Tweede Wereldoorlog met speciale aandacht voor de positie van katholieke joodse religieuzen. |
| 15 uur | Resocialisering politieke delinquenten
Dr. J.W.J. (Joep) van Gennip postdoc-onderzoeker aan de Tilburg School of Catholic Theology |
‘Ik was in de gevangenis en gij hebt Mij bezocht’ (Matt. 25: 36). Resocialiserings-initiatieven van de Katholieke Kerk voor politieke delinquenten in het naoorlogse Nederland. |
| 15.30 uur | WOII en katholieke sociale leer,
Prof. dr. A.H.M. (Fred) van Iersel bijzonder hoogleraar Tilburg School of Catholic Theology |
De rol van de katholieke sociale leer voor het verzet en de impact van de Tweede Wereldoorlog op de naoorlogse ontwikkeling van de katholieke sociale leer. |
| 16.30 uur | Paneldiscussie | |
OPGEVEN VIA: STICHTINGKATHOLIEKERFGOED@KPNMAIL.NL
ZOMER VAN HET KATHOLIEKE ERFGOED VAN START!
Van begin juli tot eind september organiseert Stichting Katholiek Erfgoed de “Zomer van het Katholieke Erfgoed in Zuid-Limburg” als opvolger van de “Maand van het Katholieke Erfgoed” vorig jaar. In 2018 stond in het kader van dit project het Middeleeuwse katholieke erfgoed van deze regio centraal met tentoonstellingen in Hoogcruts, Margraten, Meerssen, St. Geertruid, St. Gerlach, Valkenburg en Wittem. Dit jaar gaat het in tentoonstellingen in St. Gerlach en Rolduc om het katholieke erfgoed in het heuvelland in de Nieuwe Tijd (periode van 1500 tot 1800)*.
Twee tentoonstellingen
 |
 |
| In het Heiligdom St. Gerlach is van 7 juli tot en met 30 augustus 2019 de tentoonstelling “St. Gerlach; katholieke enclave in het Land van Valkenburg”. | Aansluitend is van 1 tot met 29 september 2019 in de abdij Rolduc de tentoonstelling “Rolduc en St. Gerlach, Macht & Heerlijkheid in het katholieke heuvelland (1500-1800)” |
In Houthem-St.Gerlach is van 7 juli tot 30 augustus een tentoonstelling te zien in het Heiligdom St. Gerlach over de bijzondere geschiedenis van het klooster St. Gerlach. De tentoonstelling verhuist eind augustus naar een andere parel van de barok in het heuvelland, de abdij Rolduc in Kerkrade. Daar zal zij tot eind september te zien zijn onder de naam “Rolduc en St.Gerlach; macht & heerlijkheid in het katholieke heuvelland”. Stichting Katholiek Erfgoed organiseert de beide tentoonstellingen in het kader van de Zomer van het Katholieke Erfgoed in Zuid-Limburg.
| *Nieuwe Tijd: het eerste deel van de Nieuwe Tijd (1500-1660) wordt gekenmerkt door Reformatie & Contra-reformatie. Op welke wijze proberen protestanten (wederdopers, Lutheranen en Calvinisten) in Aken, Luik, Maastricht en het omliggende heuvelland voet aan de grond te krijgen en hoe wordt hun machtsovername verijdeld? In het tweede deel van deze periode (1660-1800) staan Absolutisme & Verlichting centraal. De macht verschuift naar vorstelijke hoven in Brussel, Bonn, Düsseldorf en Luik. Wanneer de welvaart ook in het heuvelland toeneemt, gaan de grote kunstenaars aan deze hoven hun stempel drukken op de kastelen, kerken en kloosters in dit gebied. Dan ontstaat een combinatie van de kunststijlen van Maaslandse Renaissance en Barok en het golvende heuvellandschap, die nog steeds dé attractie van de regio Aken- Luik-Maastricht is. |
5e Adrianus VI Lezing
“Kerk en Oorlog”
Op 30 november 2019 vindt in Utrecht in Paushuize de 5e Adrianus VI lezing plaats met als onderwerp: “Kerk en Oorlog”. Dit mede in het licht van 75 jaar bevrijding. Hierbij zal de aandacht uitgaan naar de botsing tussen kerk en bezetter, mede vanuit de verschillen in visie op de waardigheid van de mens. Tijdens de lezing komt ook het verzet vanuit de katholieke kerk in de Tweede Wereldoorlog aan de orde en de invloed van de Tweede Wereldoorlog op de katholieke sociale leer en de houding van de kerk ten opzichte van andersdenkenden. Speciale aandacht is er voor kardinaal De Jong en voor de drijfveren en het lot van religieuzen en priesters die in het verzet actief waren. Nadere informatie volgt.
Indien u op de hoogte wilt blijven van activiteiten van Stichting Katholiek Erfgoed en Adrianus VI kunt u zich door een e-mail aan stichtingkatholiekerfgoed@kpnmail.nl abonneren op de nieuwsbrieven van deze initiatieven.